Υπάρχει ένα αποτελεσματικό εμβόλιο για την πρόληψη της ηπατίτιδας Β και επίσης μια ειδική ένεση αντισωμάτων που ονομάζεται «ανοσοσφαιρίνη», η οποία μπορεί να προσφέρει προσωρινή προστασία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι το 85% των θανάτων που σχετίζονται με την ηπατίτιδα μπορούν να προληφθούν μέσω του εμβολιασμού.
Το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β είναι μια ουσία που παράγεται με γενετική μηχανική ανασυνδυασμένου DNA και μοιάζει με τμήμα του γενετικού υλικού (DNA) του ιού HBV, χωρίς όμως να έχει λοιμογόνο δράση στον οργανισμό. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να προκαλέσει ασθένεια. Χορηγείται στο σώμα σου για να προκαλέσει μια ανοσολογική αντίδραση ώστε να σε προστατεύσει από τον κίνδυνο προσβολής από τον ιό της ηπατίτιδας Β.
Ο εμβολιασμός πραγματοποιείται με ένεση στο χέρι σου. Απαιτείται τουλάχιστον μια σειρά από τρεις ενέσεις. Υπάρχουν διάφορες επιλογές για το χρονοδιάγραμμα αυτών των ενέσεων (προγράμματα):
• Τυπικό πρόγραμμα: η πρώτη ένεση του εμβολίου ακολουθείται από μία δεύτερη δόση ένα μήνα αργότερα και άλλους πέντε μήνες μετά από αυτή (0, 1, 6 μήνες). Ενδέχεται να σου προταθεί αυτό το πρόγραμμα αν δεν αντιμετωπίζεις υψηλό κίνδυνο προσβολής από ηπατίτιδα Β (όπως το να ταξιδεύεις σε μια χώρα υψηλού κινδύνου ή το να είσαι πολύ ενεργός σεξουαλικά με πολλαπλούς παρτενέρ).
• Επισπευσμένο πρόγραμμα: η πρώτη ένεση του εμβολίου ακολουθείται από μία δεύτερη δόση ένα μήνα αργότερα και άλλον ένα μήνα μετά από αυτή (0, 1, 2 μήνες). Θα σου προτείνουν αυτό το πρόγραμμα, αν αντιμετωπίζεις υψηλό κίνδυνο προσβολής από ηπατίτιδα Β, για παράδειγμα, λόγω επαγγελματικής έκθεσης στην ηπατίτιδα, ή ύπαρξης ενός στενού μέλους της οικογένειας που πάσχει από την ασθένεια, ή επειδή ταξιδεύεις σε μια χώρα υψηλού κινδύνου μέσα στους επόμενους έξι μήνες.
• Εξαιρετικά ταχύ πρόγραμμα: η πρώτη ένεση του εμβολίου ακολουθείται από μια δεύτερη δόση σε επτά ημέρες και μια άλλη σε 21 ημέρες (0, 7, 21 ημέρες). Αυτό το πρόγραμμα χρησιμοποιείται για άτομα άνω των 18 ετών που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο.
Είναι σημαντικό να εμβολιαστείς και με τις τρεις δόσεις του εμβολίου του προγράμματος, καθώς διαφορετικά δεν θα προστατευτείς πλήρως μέχρι να εμβολιαστείς και με την τρίτη ένεση. Στη συνέχεια συνιστάται οπωσδήποτε έλεγχος του αίματος, ένα με δύο μήνες μετά την τρίτη ένεση για να διαπιστωθεί αν το εμβόλιο έχει δράσει.
Για όσους βρίσκονται σε συνεχή κίνδυνο, συνιστάται να εμβολιάζονται με μια τέταρτη ένεση 12 μήνες μετά την πρώτη δόση.
Περίπου το 10-15% των ανθρώπων δεν θα ανταποκριθούν σε ένα εμβόλιο25και ενδέχεται να χρειαστεί να εμβολιαστούν με άλλη μια σειρά εμβολίων. Ορισμένα άτομα δεν μπορούν να ανταποκριθούν καθόλου στο εμβόλιο. Η ανταπόκρισή σου στο εμβόλιο μπορεί να είναι μειωμένη εάν:
• είσαι άνω των 40 ετών
• είσαι παχύσαρκος/η
• καπνίζεις
• Καταναλώνεις μεγάλες ποσότητες αλκοόλ (ειδικά εάν πάσχεις από μη αντιρροπούμενη ηπατική νόσο)
• είσαι ανοσοκατασταλμένος /η
• υποβάλλεσαι σε νεφρική αιμοκάθαρση.
Επανέλεγχος εμβολιασμού
Για όλους όσους έχουν εμβολιαστεί και ανταποκριθεί στο εμβόλιο, συνιστάται έλεγχος του αίματος κάθε 4 με 5 χρόνια προκειμένου να παρακολουθείται η ποσότητα των αντισωμάτων για τον ιό HBV που έχει παράγει ο οργανισμός (τίτλος αντισωμάτων). Η ποσότητα αυτή μέσα στο παραπάνω χρονικό διάστημα μπορεί να έχει μειωθεί, σε βαθμό που να μην προσφέρει προστασία. Έτσι μπορεί να χρειαστεί μια αναμνηστική δόση του εμβολίου (όπως γίνεται και σε περιπτώσεις άλλων εμβολιασμών). Αν ο τίτλος αντισωμάτων σου παραμένει προστατευτικός, ο γιατρός σου δεν θα χρειαστεί να σου συστήσει αναμνηστική δόση. Αναμνηστική δόση χορηγείται, όταν ο τίτλος αντισωμάτων είναι <10 IU/L
Για τους ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, η ανάγκη αναμνηστικής δόσης εμβολίου καθορίζεται από τον τίτλο HBsAb, ο οποίος πρέπει να ελέγχεται ετησίως.
Όλες οι ημερομηνίες των δόσεων του εμβολίου (συμπεριλαμβανομένων και των αναμνηστικών) θα πρέπει να καταγράφονται με επιμέλεια σε ειδική καρτέλα, όπως και με όλους τους εμβολιασμούς, προκειμένου να υπάρχει πάντα διαθέσιμο το ιστορικό του εμβολιασμού σου, σε εσένα αλλά και το γιατρό σου.
Ποιοι πρέπει να εμβολιάζονται με το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας B;
Α. Παιδιά
Στην Ελλάδα είναι σε εφαρμογή η (από το 1997) εκδοθείσα οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εμβολιασμό των βρεφών. Έτσι και η χώρα μας ευελπιστεί να αποκτήσει επόμενες γενιές απαλλαγμένες από την ηπατίτιδα Β. Ο παιδίατρος σου θα σε ενημερώσει για το πότε και πώς θα εμβολιάσεις το παιδί σου.
Παρόλα αυτά στις συνθήκες πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια, γίνονται πλέον φανερές σημαντικές ελλείψεις και κενά στο πρόγραμμα των παιδικών εμβολιασμών (κι όχι μόνο για την ηπατίτιδα Β, αλλά και για άλλα στοιχειώδη εμβόλια)…Οι περικοπές που πλήττουν ειδικά τον ευαίσθητο τομέα της υγείας απειλούν να αφήσουν χωρίς προστασία σημαντικά τμήματα του παιδικού πληθυσμού, με φανερό τον κίνδυνο για νέα εξάπλωση επιδημιών στις επόμενες γενιές. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να λάβεις όλα τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσεις τα παιδιά σου με τα απαραίτητα εμβόλια (μεταξύ αυτών και της ηπατίτιδας Β ), προκειμένου να τα απαλλάξεις από τον κίνδυνο σοβαρών ιογενών λοιμώξεων στην ενήλικη ζωή τους.
Είναι καθήκον σου να το κάνεις αυτό, ακόμη κι αν χρειαστεί να πληρώσεις για τα εμβόλιά τους. Και βεβαίως ειδικά για το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β, είναι ηθικά επιβεβλημένο να προφυλάξεις τα παιδιά σου, αν έχεις ήδη προσβληθεί από τον ιό εσύ ο ίδιος ή άλλο μέλος της στενής οικογένειάς σου (ακόμα κι ένα από τα άλλα παιδιά σου).
Β. Ενήλικες υψηλού κινδύνου
Στις ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου υπάρχει παράλληλα με τον παιδικό εμβολιασμό, στοχευμένη παρέμβαση με προγράμματα εμβολιασμού στις ομάδες εκείνες των ενηλίκων που βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο :
• στενή οικογένεια των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό, όπως τα παιδιά (βλ. και πιο πάνω) και τα ενήλικα μέλη της οικογένειας και –εξυπακούεται- οι σεξουαλικοί σύντροφοί τους… Εδώ θα πρέπει να γίνει σαφές πως δεν κινδυνεύουν οι επισκέπτες, αλλά όσοι ζουν μαζί ή έρχονται σε στενή επαφή με ένα προσβεβλημένο άτομο…
• ασθενείς που υποβάλλονται σε τακτικές μεταγγίσεις αίματος ή προϊόντων αίματος, ασθενείς που έχουν νεφρική ανεπάρκεια ή/και κάνουν αιμοκάθαρση και οι άνθρωποι που τους φροντίζουνκαθώς και όλο το προσωπικό των μονάδων αιμοκάθαρσης ή μετάγγισης αίματος.
• άτομα που πάσχουν από οποιαδήποτε χρόνια πάθηση του ήπατος25
•άτομα που ταξιδεύουν σε χώρες με υψηλό έως μέτριο επιπολασμό της ηπατίτιδας Β
• χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ)
• εργαζόμενοι σε οίκους ανοχής, άνδρες και γυναίκες
• άτομα που αλλάζουν συχνά ερωτικούς συντρόφους ή άνδρες που έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άνδρες
•άτομα που τίθενται σε κίνδυνο λόγω της εργασίας τους, όπως νοσοκόμες, γιατροί, υπάλληλοι φυλακών, οδοντίατροι, εργαζόμενοι της υγειονομικής περίθαλψης και εργαστηριακό προσωπικό
• άτομα που ζουν και εργάζονται σε καταλύματα για άτομα με σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες
• φυλακισμένοι
• οικογένειες που υιοθετούν παιδιά από χώρες με υψηλό έως μέτριο επιπολασμό της ηπατίτιδας
• άτομα που έχουν προσβληθεί από έναν αιματογενώς μεταδιδόμενο ιό ή έχουν άλλη ιογενή ηπατίτιδα, (όπως A, C, E) ήέχουν προσβληθεί από τον ιό HIV και βρίσκονται σε κίνδυνο συν-λοίμωξης.
Αν ανήκεις σε κάποια από αυτές τις ομάδες ζήτησε από τον παθολόγο σου να σου υποδείξει πού μπορείς να εμβολιαστείς. Σε πολλά ελληνικά νοσοκομεία υπάρχουν ήδη προγράμματα εμβολιασμού για το προσωπικό.
Εάν είσαι εργαζόμενος σε νοσοκομείο και ήδη έχεις προσβληθεί από τον HBV οφείλεις να ενημερώσεις τη διεύθυνση της υπηρεσίας του νοσοκομείου στην οποία εργάζεσαι, εκτός αν είσαι διοικητικός υπάλληλος και δεν έρχεσαι σε επαφή με ασθενείς. Σε κάθε άλλη περίπτωση και εφόσον έρχεσαι σε επαφή με ασθενείς, ή εμπλέκεσαι με ιατρικές πράξεις ή βιολογικά υλικά, οφείλεις να τηρείς αυστηρά τους διεθνείς κανόνες ασφαλείας, όπως για παράδειγμα το να φοράς ελαστικά γάντια μιας χρήσεως σε κάθε επαφή με βιολογικά υλικά και σε κάθε ιατρική πράξη. Τα γάντια θα πρέπει να αλλάζονται μετά την επαφή με τον ασθενή και να χρησιμοποιείται νέο ζευγάρι για τον επόμενο, ακόμη κι αν δεν έχουν έρθει σε επαφή με εμφανή ποσότητα αίματος ή άλλων βιολογικών υλικών. Στα επείγοντα περιστατικά (ειδικά τα χειρουργικά – τραυματιολογικά) είναι επιβεβλημένη η χρήση χάρτινων ή νάιλον στολών μιας χρήσεως καθώς και προστατευτικών γυαλιών για τα μάτια.
Εάν βρίσκεσαι σε κίνδυνο, λόγω του περιβάλλοντος εργασίας σου, ο εργοδότης σου έχει την υποχρέωση να πληρώσει και να μεριμνήσει για τον εμβολιασμό