Το ήπαρ βρίσκεται κάτω από τις πλευρές στο δεξιό μέρος του σώματος και συγκεκριμένα του πάνω μέρους της κοιλιάς. Βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δεξιό πνεύμονα, κάτω από την κορυφή του διαφράγματος στο οποίο είναι προσδεμένο. Το διάφραγμα είναι ο θολωτός μυς κάτω από τους πνεύμονες που ρυθμίζει την αναπνοή μας. Το ήπαρ  προστατεύεται σε μεγάλο βαθμό από το θωρακικό κλωβό (δηλαδή το θώρακα που μοιάζει με ‘’κλουβί’’ που αποτελείται από τις πλευρές με τα ημικύκλιά τους στα πλάγια δεξιά και αριστερά, το στέρνο που τις ενώνει μπροστά και τη σπονδυλική στήλη που τις ενώνει πίσω). Στην πραγματικότητα είναι τόσο σφιχτά εσωκλειόμενο εντός του θωρακικού κλωβού ώστε συχνά ένα ήπιο ηπατικό αποτύπωμα εντός του θώρακα παρατηρείται στις διάφορες απεικονιστικές εξετάσεις, στην περιοχή της κορυφής του ήπατος αμέσως κάτω από το δεξιό πνεύμονα.

Το ήπαρ είναι το μεγαλύτερο όργανο στο σώμα. Είναι διαμορφωμένο σαν σφήνα και ζυγίζει από 1200 έως 1500 γραμμάρια (περίπου 1,5 κιλό). Έχει περίπου 12,7 εκατοστά μήκος και περίπου 17,78 εκατοστά διάμετρο διαγωνίως. Διαιρείται σε δύο κύριους λοβούς, το δεξιό και τον αριστερό. Οι ινώδεις σύνδεσμοι του ήπατος διαχωρίζουν τους δύο λοβούς στην κάτω πλευρά. Ο δεξιός λοβός είναι ο μεγαλύτερος από τους δύο και έχει δύο δικούς του μικρότερους λοβούς. Όλοι οι λοβοί του ήπατος εκτελούν τις ίδιες λειτουργίες. Ολόκληρο το ήπαρ εσωκλείεται σε ένα προστατευτικό ινο-ελαστικό μανδύα που ονομάζεται «κάψουλα του Glisson». Ο μανδύας αυτός περιέχει και νευρικές απολήξεις, που πιέζονται όταν το ήπαρ διογκώνεται, γι’ αυτό και τότε συνήθως πονάει. Το ίδιο το όργανο δεν περιέχει νεύρα.

Θα ήταν δύσκολο να εκτιμηθεί η πραγματική σημασία του ήπατος για την υγιή λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Πρόκειται για ένα πραγματικά αξιοθαύμαστο όργανο. Το ήπαρ λειτουργεί ως μονάδα επεξεργασίας, μπαταρία αποθήκευσης ενέργειας, φίλτρο καθαρισμού, αποθήκη των πιο σημαντικών για το σώμα βιοχημικών ουσιών και ως κέντρο διανομής, όλα σε ένα. Είναι όπως λέγεται, το βιοχημικό εργαστήριο του οργανισμού.

Ο αριθμός και το εύρος των καθηκόντων και των λειτουργιών που εκτελεί είναι συγκλονιστικός:
• Μετατρέπει την τροφή που τρώμε σε ενέργεια για να ανανεώσει τα κύτταρα και τους ιστούς στο σώμα μας

• Αποτοξινώνει όλες τις δηλητηριώδεις χημικές ουσίες που εισάγονται στον οργανισμό, όπως αλκοόλ, φάρμακα και ρύπους

• Αποθηκεύει βιταμίνες, λίπος, σάκχαρα, και μέταλλα και προμηθεύει με αυτά το σώμα όταν τα χρειάζεται

• Παράγει ένα πεπτικό υγρό που ονομάζεται χολή και το οποίο διασπά τα λίπη, ώστε να μπορούν να απορροφηθούν από το σώμα

• Παράγει ορμόνες, μεταξύ τους και αυτές που ρυθμίζουν τη σεξουαλική επιθυμία και λειτουργία

• Διεκπεραιώνει τόσες πολλές δραστηριότητες με αποτέλεσμα η ενέργεια που δημιουργεί να θερμαίνει το αίμα που διέρχεται από αυτό, γεγονός που βοηθά στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος

Το ανοσοποιητικό σύστημα, το πεπτικό σύστημα, οι νεφροί, ο εγκέφαλος και το καρδιαγγειακό σύστημα εξαρτώνται όλα από την υγιή και καλή λειτουργία του ήπατος. Αυτός είναι ο λόγος που μια σοβαρή ηπατική ασθένεια όπως η ηπατίτιδα C μπορεί να έχει τέτοια ποικίλα συμπτώματα. Ένα άρρωστο συκώτι μπορεί δυνητικά να επηρεάσει όλα τα μεγάλα συστήματα και όργανα του σώματος γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί και πώς να το φροντίσουμε.

Το ηπατοχολικό σύστημα

Το ήπαρ είναι στενά συνδεδεμένο με τη χοληδόχο κύστη. Αυτή είναι ένα ελαστικό όργανο σε σχήμα αχλαδιού ακριβώς κάτω από το ήπαρ και στενά προσαρτημένη σε αυτό. Είναι κοίλο όργανο (δηλαδή έχει κοιλότητα στο εσωτερικό της, όπου αποθηκεύεται η χολή που παράγεται στο συκώτι). Η χολή που παράγεται στο ήπαρ, συλλέγεται σε πολλαπλούς μικροσκοπικούς αγωγούς που ονομάζονται χοληφόρα σωληνάρια, τα οποία συνενώνονται για να σχηματίσουν τους χοληφόρους πόρους ή χοληφόρα αγγεία. Μέσα στο ήπαρ αυτοί οι πόροι ονομάζονται ενδοηπατικοί χοληφόροι πόροι ή ‘’ενδοηπατικά χοληφόρα’’ (αγγεία), ενώ όταν εξέλθουν από αυτό αναφέρονται ως εξωηπατικοί ή ‘’εξωηπατικά χοληφόρα’’. Τα ενδοηπατικά χοληφόρα τελικά συνενώνονται και αποδίδουν τη χολή στους δύο ηπατικούς πόρους – (αριστερό και δεξιό) που μαζεύουν τη χολή από τα ενδοηπατικά χοληφόρα των αντίστοιχων λοβών του ήπατος). Οι δύο ηπατικοί πόροι αποτελούν τους πρώτους κλάδους των εξωηπατικών χοληφόρων. Συνενώνονται στην πύλη του ήπατος για να σχηματίσουν τον κοινό ηπατικό πόρο. Από τη χοληδόχο κύστη ξεκινά και ο κυστικός πόρος που συμβάλλει με τον κοινό ηπατικό για να σχηματίσουν μαζί τον (κοινό) χοληδόχο πόρο.

Η χολή ρέει και αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη μέσω του κυστικού πόρου, για να αποθηκευτεί όταν κρίνεται αναγκαίο να γίνει αποθήκευσή της. Κατόπιν και όταν χρειαστεί θα χυθεί στο δωδεκαδάκτυλο για την πέψη των τροφών. Το δωδεκαδάκτυλο είναι το πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου, αμέσως μετά το στομάχι και ονομάστηκε έτσι από το μήκος του που παλιά το μετρούσαν εμπειρικά σε δάκτυλα. Η χολή πάντως είναι δυνατόν να αποχετευτεί από τον κοινό ηπατικό πόρο κατευθείαν στο δωδεκαδάκτυλο μέσω του χοληδόχου πόρου, χωρίς να έχει αποθηκευτεί στη χοληδόχο κύστη. Όταν όμως έχει αποθηκευτεί προσωρινά εκεί και χρειαστεί για την πέψη, τότε διοχετεύεται  μέσω του κυστικού πόρου στον κοινό χοληδόχο πόρο και από εκεί στο δωδεκαδάκτυλο.

Ο κοινός χοληδόχος πόρος εκβάλλει στο δεύτερο τμήμα (αγκύλη) του δωδεκαδάκτυλου, σε ένα σημείο, στις περισσότερες περιπτώσεις μετά από συνένωση με τον παγκρεατικό πόρο. Ο παγκρεατικός πόρος προέρχεται από το γειτονικό πάγκρεας και μεταφέρει και αυτός πεπτικά υγρά με ένζυμα για την πέψη. Στο σημείο εκβολής τους περιβάλλονται από έναν μυικό σφιγκτήρα το λεγόμενο σφιγκτήρα του Oddie και σχηματίζεται μία έπαρση του εντερικού βλεννογόνου σε σχήμα θηλής που λέγεται ‘’φύμα’’ ή ‘’θηλή του Vater’’. Οι ονομασίες προέρχονται από τους γιατρούς που  περιέγραψαν πρώτοι τα ανατομικά αυτά στοιχεία. Η έξοδος της χολής προς το δωδεκαδάκτυλο προϋποθέτει πως ο σφιγκτήρας του Oddie θα χαλαρώσει. Άρα είναι μία ελεγχόμενη λειτουργία (από το αυτόνομο νευρικό σύστημα που ελέγχει τις μυικές ίνες των σπλάγχνων).

Το ήπαρ με τη χοληδόχο κύστη και τους χοληφόρους πόρους (ηπατικοί πόροι, κυστικός πόρος και χοληδόχος πόρος – που όλοι αυτοί μαζί ονομάζονται και χοληφόροι οδοί ή χοληφόρο δέντρο) συλλογικά  είναι γνωστά ως ηπατοχολικό σύστημα. Το πάγκρεας εκκρίνει, επίσης, πεπτικά υγρά στο δωδεκαδάκτυλο και μερικές φορές θεωρείται ότι είναι δευτερεύον τμήμα του ηπατοχολικού συστήματος.

Αιμάτωση του ήπατος

Επειδή το ήπαρ είναι κορεσμένο με αίμα έχει ένα καφεκόκκινο χρώμα. Κάθε δυόμισι λεπτά ένα γαλόνι αίμα περνά από το ήπαρ, μέσω του πολύπλοκου αγγειακού δικτύου του ήπατος από αρτηρίες, φλέβες και τριχοειδή αγγεία. Σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματος, το ήπαρ έχει δύο τροφοδοσίες αίματος :

•    Η μεγαλύτερη ποσότητα του αίματος (περίπου το 70%) προέρχεται μέσα από το σύστημα της πυλαίας φλέβας. Αυτό είναι ένα δίκτυο αιμοφόρων αγγείων που μεταφέρουν το αίμα από το λεπτό έντερο, το στομάχι, τον σπλήνα και το πάγκρεας, στην πυλαία φλέβα και στη συνέχεια εντός του ήπατος. Όλα τα προϊόντα της πέψης που έχει συντελεστεί στο λεπτό έντερο, από θρεπτικά συστατικά μέχρι τοξίνες, περνούν στο ήπαρ μέσω της οδού αυτής. Ο σπλήνας απελευθερώνει σίδηρο, ο οποίος λαμβάνεται από την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων που γίνεται μέσα σ’ αυτόν, προκειμένου ο σίδηρος να χρησιμοποιηθεί από το ήπαρ.

•    Η δεύτερη τροφοδοσία αίματος στο ήπαρ (κατά 30% περίπου) προέρχεται μέσω της ηπατικής αρτηρίας που παρέχει εξαιρετικά οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες. Μόλις το ήπαρ απο-οξυγονώσει και επεξεργαστεί αυτό το αίμα, το μεταφέρει στην κεντρική ηπατική φλέβα του ήπατος. Αφήνει στη συνέχεια το ήπαρ και ταξιδεύει μέχρι την καρδιά

Η πυλαία φλέβα και η ηπατική αρτηρία εισέρχεται στο ήπαρ μέσω μιας σχισμής που ονομάζεται Ηπατική Πύλη (Porta Hepatis), πριν διαιρεθούν σε διακλαδώσεις στο δεξιό και αριστερό λοβό του ήπατος. Στην πύλη του ήπατος πορεύονται παράλληλα με τον κοινό ηπατικό πόρο και σχηματίζεται έτσι μία τριάδα μεγάλων αγγείων που ονομάζεται ‘’πυλαία τριάδα’’. Οι διαιρέσεις της πυλαίας φλέβας και της ηπατικής αρτηρίας εντός του ήπατος, δημιουργούν ένα πολύ πλούσιο αγγειακό δίκτυο (αρτηριακό και πυλαίο) που καταλήγει σε πολύ μικρές διακλαδώσεις από τριχοειδή αγγεία που ονομάζονται ‘’κολποειδή’’ ή ‘’κολπώδη τριχοειδή’’ (sinusoids) του ήπατος. Αυτά είναι υπεύθυνα για την άρδευση των ηπατοκυττάρων με αίμα. Αφού ‘’αιματωθούν’’ τα ηπατοκύτταρα αποδίδουν κατόπιν το αίμα σε αντίστοιχα φλεβικά τριχοειδή των ηπατικών φλεβών. Αυτές συγκεντρώνουν αυτό το χρησιμοποιημένο  (‘’ακάθαρτο’’) αίμα και το διοχετεύουν στη μεγάλη φλέβα της κοιλιάς, την κάτω κοίλη φλέβα η οποία θα το στείλει στην καρδιά για να οξυγονωθεί ξανά.

Ηπατοκύτταρα

Τα βασικά και πιο κοινά κύτταρα του ήπατος (που αποτελούν το 90 τοις εκατό των κυττάρων του ήπατος) ονομάζονται ηπατοκύτταρα. Αυτά τα πολύ εξελιγμένα κύτταρα διεξάγουν το μεγαλύτερο μέρος από τις πολλές λειτουργίες που εκτελεί το συκώτι. Τα ηπατοκύτταρα είναι όλα ίδια. Δεν διαχωρίζουν ή κατανέμουν μεταξύ τους τις πολλαπλές λειτουργίες που εκτελεί το ήπαρ. Τα ηπατοκύτταρα είναι σε θέση να εκτελέσουν την ίδια λειτουργία.
Τα ηπατοκύτταρα χωρίζονται σε ομάδες ή δέσμες για να σχηματίσουν λόβια. Τα ηπατικά λόβια είναι οι λειτουργικές μονάδες του ήπατος. Υπάρχουν μέχρι και ένα εκατομμύριο λόβια στο ήπαρ. Κάθε λόβιο βρίσκεται γύρω από μια κεντρική φλέβα – κλάδο των ηπατικών φλεβών. Πλάκες ή ταινίες των ηπατοκυττάρων ακτινοβολούν σε μια επιφάνεια έξω και γύρω από την κεντρική αυτή φλέβα, σαν τις ακτίνες ενός τροχού. Στο εξωτερικό του κάθε λόβιου υπάρχουν κλάδοι τόσο της πυλαίας φλέβας όσο και της ηπατικής αρτηρίας, που θα εισέλθουν διακλαδιζόμενοι στο λόβιο.
Τα τριχοειδή κανάλια αίματος που ονομάζονται κολποειδή (βλ. παραπάνω)  είναι η κατάληξη  από αυτές τις διακλαδώσεις της πυλαίας φλέβας και της ηπατικής αρτηρίας μέσα στα λόβια. Κάθε κύτταρο στο λόβιο δέχεται με τη μορφή διάχυσης αυτή τη ροή του αίματος των κολποειδών. Υπάρχουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο κολποειδή στο ήπαρ. Η συνέπεια αυτού του ‘’στοιβαγμένου’’ αγγειακού συστήματος είναι ότι το αίμα ρέει πολύ αργά διαμέσου αυτών των τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων. Αυτό παρέχει χρόνο στα ηπατικά κύτταρα ώστε να λάβουν αυτό που χρειάζονται από την κυκλοφορία του αίματος και να εξάγουν αίμα με άχρηστα προϊόντα που θα διοχετευτεί στην κεντρική φλέβα του λόβιου και κατόπιν στις ηπατικές φλέβες.
Τα κολποειδή είναι εσωτερικά επενδυμένα από ιστό που αποτελείται από τα λεγόμενα ενδοθηλιακά κύτταρα. Άλλα κύτταρα των κολποειδών είναι τα κύτταρα Kupffer, τα κύτταρα Pitt και τα Ηπατικά Αστεροειδή κύτταρα ή λιπώδη κύτταρα. Τα κύτταρα Kupffer απομακρύνουν τα ηλικιωμένα και κατεστραμμένα ερυθρά κύτταρα του αίματος, ενώ επιτίθενται και καταστρέφουν τα βακτηρίδια και τους ιούς. Τα κύτταρα Pitt είναι ένας τύπος κυττάρων του ανοσοποιητικού που ονομάζονται «φυσικά φονικά κύτταρα». Υπό ορισμένες περιστάσεις τα Ηπατικά Αστεροειδή κύτταρα μπορούν να παράγουν ίνες κολλαγόνου που προκαλούν ουλές ή ίνωση.

Xοληφόρο σύστημα

Το σύστημα αυτό που επίσης διαπερνά τα λόβια και διακλαδίζεται μέσα σε αυτά, παράλληλα προς τα κολποειδή, αποτελείται από μικρά κανάλια που ονομάζονται χοληφόρα σωληνάρια (βλ. παραπάνω). Η χολή που παράγεται από τα ηπατοκύτταρα ρέει εντός αυτών των σωληναρίων που στη συνέχεια πορεύονται προς το εξωτερικό του λοβίου. Εκεί τη διοχετεύουν σε κλάδους των ενδοηπατικών χοληφόρων που καταλήγουν σταδιακά σε μεγαλύτερους πόρους μέχρι να τη διοχετεύσουν  στο δεξιό και αριστερό ηπατικό πόρο. Αυτά είναι τα τελικά κανάλια που καταλήγουν έξω από κάθε λοβό του ήπατος. Ενώνονται έξω από το ήπαρ στον κοινό ηπατικό πόρο. Η υπόλοιπη πορεία του χοληφόρου δένδρου και της χολής που περιέχεται σε αυτό περιγράφτηκε παραπάνω.

Λέμφος

Το ήπαρ παράγει επίσης τη λέμφο, η οποία ρυθμίζει την ισορροπία των υγρών στο σώμα. Η λέμφος είναι ένα άχρωμο υγρό που ρέει μέσα από ένα δίκτυο καναλιών που ονομάζονται λεμφικό αγγειακό σύστημα. Περίπου το ήμισυ της λέμφου που υπάρχει στο σώμα σχηματίζεται στο ήπαρ. Ο χώρος με υγρό που υπάρχει μεταξύ των κολποειδών και των ηπατοκυττάρων, ονομάζεται χώρος του Disse, και εκεί σχηματίζεται η λέμφος. Στη συνέχεια ρέει μέσω μικρών λεμφικών καναλιών προς τα έξω, στο κύριο λεμφικό σύστημα του σώματος.
Συνδετικός ιστός (πώς συγκρατείται το ήπαρ)
Τα κολποειδή, τα λεμφικά αγγεία και οι χοληφόροι πόροι περιέχονται και υποστηρίζονται από το συνδετικό ιστό του ήπατος. Αυτός ο ιστός διακλαδίζεται και εκτείνεται σε όλο το ήπαρ. Αυτός ο ιστός παρέχει το σκελετό που περιβάλλει όλα αυτά τα διάφορα κανάλια και τους πόρους που δημιουργούν σπειροειδείς σχηματισμούς. Επίσης επεκτείνεται έξω από τα λόβια και διαχωρίζει κάθε λόβιο από τα γειτονικά του.