13ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΗΠΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ – ΡΟΔΟΣ – Μάιος 2013
Στο πανέμορφο νησί των Ιπποτών διεξήχθη το 13ο Πανελλήνιο Ηπατολογικό Συνέδριο από 9-12 Μαΐου 2013. Στην τελετή έναρξης που κήρυξε ο απερχόμενος πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Ήπατος (ΕΕΜΗ) κος Καραταπάνης, παρευρέθηκαν πολλοί εκπρόσωποι της ιατρικής κοινότητας αλλά και της τοπικής κοινωνίας. Στο πολύ ζωντανό επιστημονικό πρόγραμμα του συνεδρίου, παρουσιάστηκαν πλήθος ανακοινώσεων από τις νεώτερες επαναστατικές εξελίξεις στην αντιμετώπιση της ηπατίτιδας C που είδαν και επίσημα το φως της δημοσιότητας στο 48ο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ηπατολογίας στο Άμστερνταμ λίγες μέρες πριν (24-28 Απριλίου 2013).
Στο καθαρά ιατρικό μέρος των εργασιών του συνεδρίου παρουσιάστηκαν όλες οι νεώτερες μελέτες που αφορούν τη χρήση των καινούργιων φαρμάκων για τη θεραπεία της χρόνιας ηπατίτιδας C που είτε βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο κλινικών δοκιμών, είτε ορισμένα από αυτά αναμένεται πολύ σύντομα να λάβουν έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για χρήση στα νέα θεραπευτικά πρωτόκολλα. Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται όλα από το στόμα (χάπια) και συνδυάζονται με ιντερφερόνη και ριμπαβιρίνη, είτε μόνο με ριμπαβιρίνη, είτε και μόνο μεταξύ τους σε ορισμένες μελέτες, χωρίς ιντερφερόνη και ριμπαβιρίνη! Ανήκουν στις νεώτερες κατηγορίες των λεγόμενων ‘’ευθείας δράσης αντι-ιικών παραγόντων’’ – Direct Acting Antivirals (DAAs) που περιλαμβάνουν κυρίως τους αναστολείς πρωτεάσης και αναστολείς πολυμεράσης του ιού HCV.
Σαφώς συνδυασμοί που αποτελούνται μόνο από χάπια που δίνονται από το στόμα, είναι εξαιρετικά φιλικοί προς τους ασθενείς και βολικοί ως προς την καθημερινή χρήση τους. Σε αυτό συμβάλλει ιδιαίτερα το γεγονός ότι σε πολλές κλινικές μελέτες χορηγήθηκαν για περιορισμένο χρονικό διάστημα λίγων εβδομάδων με πολύ καλά αποτελέσματα. Παρόλα αυτά δεν φαίνεται να έχουν επιτυχία σε όλους τους ασθενείς, όπως σε αρκετές περιπτώσεις γονοτύπων 1 και 3 του ιού HCV. Στις περιπτώσεις αυτές και ιδιαίτερα στην εξαιρετικά δύσκολη περίπτωση του γονότυπου 1a, στο ‘’χρυσό πρότυπο’’ (gold standard) της θεραπείας εξακολουθεί να θεωρείται απαραίτητη η χρήση ιντερφερόνης και ριμπαβιρίνης, Παρόλα αυτά σε ασθενείς που το σχήμα αυτό δεν αποδίδει, μπορεί να συνδυάζεται επιτυχώς με κάποιο από τα νέα φάρμακα.
Ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις υπήρξαν βεβαίως και για την ηπατίτιδα Β με αξιοσημείωτες παρουσιάσεις για την ικανότητα και τους μηχανισμούς ενσωμάτωσης του DNA του ιού HBV στο DNA των ηπατοκυττάρων, γεγονός που αν και όταν συμβαίνει αυξάνει δραματικά την πιθανότητα για ηπατική καρκινογένεση. Ταυτόχρονα ανακοινώθηκαν συνεχείς κλινικές μελέτες για τη μεταμόσχευση ήπατος στις περιπτώσεις ηπατικού καρκίνου, ως συνέπεια ηπατίτιδας B και C. Αναφέρθηκαν αναλυτικά οι παράγοντες που οδηγούν σε σοβαρές επιπλοκές της μεταμόσχευσης (επαναμόλυνση μοσχεύματος, επανεμφάνιση του καρκίνου ή/και νεφρική ανεπάρκεια) και οι θεραπευτικές επιλογές από την κλινική πράξη για την πρόληψη των καταστάσεων αυτών με νέα ελπιδοφόρα φάρμακα. Στην αντιμετώπιση της χρόνιας ηπατίτιδας Β συνοψίστηκαν τα δεδομένα για τα υπάρχοντα φάρμακα και την εξαιρετική θέση που κατέχουν στην κορυφή της λίστας των θεραπευτικών σχημάτων ορισμένα από αυτά, όπως η τενοφοβίρη στην οποία ο HBV δεν αναπτύσσει αντοχή.
Μια ιδιαίτερη παρουσίαση από πλευράς κοινωνικών παραγόντων που εμπλέκονται με τις ιογενείς ηπατίτιδες ήταν και αυτή για τον αλκοολισμό στην Ελλάδα, από τον ψυχίατρο κο Ε. Μέλλο. Ιδιαίτερη βαρύτητα εδώ είχαν επισημάνσεις για την επίπτωση του αλκοολισμού στους εφήβους με μεγάλα ποσοστά πρόκλησης βίαιων επεισοδίων, αλλά και τις καταστροφικές επιδράσεις στο ήπαρ από το φαινόμενο της στροφής στο ‘’φτηνό αλκοόλ’’.
Παράλληλα στο πλαίσιο των δορυφορικών συμποσίων των φαρμακευτικών εταιρειών, εξαιρετικό ενδιαφέρον –εκτός από τις ιατρικές ανακοινώσεις – είχαν και οι παρουσιάσεις οικονομοτεχνικών μελετών πάνω στο ζήτημα της σχέσης κόστους/αποτελεσματικότητας των σύγχρονων θεραπειών για την ηπατίτιδα C. Σε αυτές κατέστη σαφές με οικονομικά δεδομένα, πως η ασφαλιστική κάλυψη και χορήγηση των νέων φαρμάκων επιλεκτικά στους ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στο μέχρι τώρα διπλό σχήμα (ιντερφερόνη-ριμπαβιρίνη), έχει χειροπιαστά και τεκμηριωμένα αποτελέσματα για το συνολικό κέρδος και τη βιώσιμη προοπτική του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και ασφάλισης.
Τα αποτελέσματα των ελληνικών μελετών (ιδιαίτερα από την Εθνική Σχολής Δημόσιας Υγείας) έδειξαν πως η χορήγηση των νέων φαρμάκων στους συγκεκριμένους ασθενείς (με την προοπτική της γρήγορης εκρίζωσης του ιού) έχει σαν αποτέλεσμα να ωφεληθεί το δημόσιο(σε εκατομμύρια ευρώ) από πολύ βαρύτερο κόστος που θα επιφέρει η επιδείνωση της υγείας τους σε ηπατική νόσο τελικού σταδίου (κίρρωση, καρκίνο), με δαπανηρότατες νοσηλείες και θεραπείες (συμπεριλαμβανομένης της μεταμόσχευσης ήπατος).
Βεβαίως η πραγματικότητα στην Ελλάδα ακόμη είναι πολύ διαφορετική, παρά τη διεξαγωγή και ανακοίνωση των αποτελεσμάτων τέτοιων μελετών… Η επιτροπή ‘’φαρμάκων υψηλού κόστους’’ του ΕΟΠΥΥ εξακολουθεί για την επιλεκτική χορήγησή τους να θέτει ως κριτήρια τη σοβαρή ηπατική ίνωση και κυρίως την κίρρωση ! Ο πρόεδρος μάλιστα της επιτροπής κος Καραγιάννης σε παρέμβασή του υποστήριξε πως ο ΕΟΠΥΥ μεριμνά αποτελεσματικά για τη θεραπεία των ασθενών ! Ο ομότιμος καθηγητής κος Στ. Χατζηγιάννης τον αντέκρουσε λέγοντας πως η επιστημονική κοινότητα έχει τελείως διαφορετική άποψη επί του θέματος…
Άλλωστε μια από τις σημαντικότερες ιατρικές μελέτες που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο από τον καθηγητή Mitchell Shiffman (Πανεπιστήμιο Virginia – ΗΠΑ) υποστηριζόμενη θερμά από τους Έλληνες συναδέλφους του, αποδεικνύει πως στην πραγματικότητα οι ασθενείς που ωφελούνται πολύ περισσότερο από τη χρήση των νέων φαρμάκων (με προοπτική ταχείας εκρίζωσης του ιού HCV) είναι αυτοί που έχουν μέτρια ίνωση και νεαρότερη ηλικία ! Οι ίδιοι ασθενείς έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα με μικρότερης διάρκειας (άρα και φθηνότερου κόστους) θεραπεία ! Ταυτόχρονα η έγκαιρη μείωση της μολυσματικότητας είναι ένα σημαντικότατο επιπρόσθετο όφελος.
Αντίθετα το όφελος από τα νέα φάρμακα σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας, με προχωρημένη ίνωση ή κίρρωση είναι συγκριτικά πολύ χαμηλότερο… Ο νέος πρόεδρος της ΕΕΜΗ κος Κοσκίνας, σε μια κίνηση ελιγμού κάλεσε τον κυβερνητικό εκπρόσωπο της επιτροπής του ΕΟΠΥΥ να καθίσει στο τραπέζι μαζί με την ιατρική κοινότητα, τους έγκριτους οικονομολόγους αλλά και την κοινωνία των πολιτών (εδώ έρχεται και ο δικός μας ρόλος σαν σύλλογος ασθενών) προκειμένου από κοινού να αποφασίζονται οι κατευθυντήριες θεραπευτικές οδηγίες, όπως γίνεται στην ΕΕ, τις ΗΠΑ και τον προηγμένο Δυτικό κόσμο…
